Inleiding
Tot het eind van de 19e eeuw was de Peel tussen Bakel en Oploo een groot heideveld en eigendom van de gemeente Bakel en Milheeze. De inwoners gebruikten het gebied voor het weiden van schapen en het steken van turf en plaggen. Nadat in 1864 de grenzen tussen Helmond, Aarle, Beek en Bakel goed waren vastgelegd, konden de gemeenten de grond verkopen.
De gemeenten verkochten tussen 1880 en 1920 een groot deel van de heide aan kapitaalkrachtigen. In 1871 kocht bijvoorbeeld de Helmondse industrieel Cornelis Carp 400 ha op de Stippelberg. In 1874 kocht een zekere Huyskes nog eens 402 ha. Hij stichtte daarop in 1875 een boerderij, die ‘De Rips’ heette. De nieuwe eigenaren lieten hun grond ontginnen, waarbij vooral veel bos is aangeplant. Het natuurgebieden de Stippelberg is hier een voorbeeld van.
De Nederlandse Heidemaatschappij
De Nederlandse Heidemaatschappij was de grootste ontginningsmaatschappij in Gemert-Bakel. De Heidemij was in 1888 opgericht met als doel het in cultuur brengen van woeste gronden. Bosbouw was hierbij een veel gebruikte methode. Dit was zeker het geval in de Peel. De gronden van de Heidemij waren hier ondergebracht in Houtvesterij de Peel. Onderdeel van de ontginningswerkzaamheden was het graven van waterlossingen voor het ontwateren van het vaak natte gebied. De werklieden moesten het land omploegen en egaliseren. Bestaande bomen werden gekapt en de wortels gerooid. Later werden dennen geplant voor de bosbouw. Voor deze werkzaamheden was nog veel menselijke arbeid nodig. Hiervoor kwamen vooral ook veel werkkrachten van boven de rivieren naar deze streek.
Meer weten?
Wil je weten wat er in de archieven en collecties van de heemkundekringen en het gemeentearchief over de ontginningen te vinden is? Wij hebben een bronnenoverzicht samengesteld, om een onderzoek te starten.
In de collectie van Eye Filmmuseum in Amsterdam is een promotiefilm “De Nederlandsche Heide Maatschappij en haar werk” uit c. 1935 opgenomen. De film is gemaakt door Haghe Film (FLM45907), duurt ruim een uur en bestaat uit vier delen. Deze film kun je online bekijken. De Heemkundekring D’n Blikken Emmer, De Rips werkt aan een film over de Peelontginningen in De Rips, waarin historische beelden te zien zullen zijn. Voor meer informatie over dit project kun je contact opnemen met deze vereniging.
Door de ontginningen zijn de volgende dorpen in onze gemeente ontstaan, waarover u bijvoorbeeld op de Erfgoedgeowiki meer kunt vinden: